Jest lepiej, ale…
Ze statystyk Inspekcji Transportu Drogowego wynika, że sytuacja na krajowym rynku przewozowym, biorąc pod uwagę poszanowanie dla prawa, systematycznie się poprawia. Niemal z każdym rokiem maleje udział postępowań zakończonych nałożeniem kary w drodze decyzji administracyjnej w całkowitej liczbie przeprowadzonych kontroli. Nie znaczy to, że można popadać w nadmierny optymizm. Nadal nie brakuje w transporcie negatywnych zjawisk, a jednym z nich – zdiagnozowanym w ostatnim czasie – jest nagminne przeciążanie samochodów dostawczych o masie całkowitej do 3,5 tony.
W 2011 roku inspektorzy transportu drogowego przeprowadzili 170.271 kontroli drogowych, w tym 93.276 pojazdów należących do przewoźników krajowych (54,7%) i 76.995 – zagranicznych (45,3%). W efekcie wydano 26.328 decyzji administracyjnych o nałożeniu kary pieniężnej. W większości przypadków ukarani zostali polscy przedsiębiorcy transportowi.
O uczciwą konkurencję
Optymistyczna jest informacja, że systematycznie maleje liczba kontroli zakończonych nałożeniem kary w proporcji do liczby skontrolowanych pojazdów. W 2003 r., gdy Inspekcja rozpoczęła działalność, odsetek ten wynosił 37,5%, a w ubiegłym roku tylko 15,46% (2010 – 15,4%, 2009 – 16,5%). – Dane te najlepiej odzwierciedlają wspólną pracę Inspekcji i przewoźników drogowych w celu poprawy sytuacji na rynku transportowym i eliminowania przejawów nieuczciwej konkurencji – podkreśla Alvin Gajadhur, rzecznik prasowy GITD. Należy dodać, że w przypadkach łamania prawa na terytorium Polski przez przewoźników z zagranicy, odpowiednie informacje przekazywano do właściwych organów państw członkowskich Unii Europejskiej (m.in. Francja, Litwa, Niemcy, Holandia, Czechy, Węgry i Rumunia). Ponadto inspektorzy wystawili w 2011 r. 16.659 mandatów karne za naruszenia przepisów prawa o ruchu drogowym, z czego 12.906 dotyczyło przewoźników krajowych, a 3753 – zagranicznych. Oznacza to, że 9,8% kontroli zakończyło się nałożeniem mandatu za łamanie przepisów ruchu drogowego, co jest odsetkiem większym niż w poprzednich dwóch latach (2010 – 8,9%, 2009 – 8,8%). W 2011 r. funkcjonariusze ITD nałożyli również 19.533 mandaty (12.431 – przewoźnicy krajowi, 7103 – zagraniczni) za naruszenia przepisów ustawy o transporcie drogowym. W tym czasie skierowano też 107 wniosków do sądów grodzkich o ukaranie kierowców lub przewoźników. Inspektorzy zatrzymali także 14.997 dowodów rejestracyjnych (w tym 12.646 – pojazdy krajowe, 2351 – zagraniczne), najczęściej z powodu złego stanu technicznego skontrolowanych pojazdów.
Ranking przewinień
Zajrzyjmy do „rankingu” przewinień transportowców, w którym od lat niewiele się zmienia. Ze statystyk wynika, że niemal 70% spośród 143.402 naruszeń przepisów zawartych w ustawie o transporcie drogowym dotyczyło nieprzestrzegania przez kierowców przepisów „socjalnych”, czyli regulujących czas prowadzenia pojazdów oraz obowiązkowe przerwy i odpoczynki. Drugie miejsce w tej statystyce (13,2%) zajmują nieprawidłowości związane z używaniem tachografów analogowych i wykresówek, a trzecie (10%) – wynikające z lekceważenia wymogów dotyczących posiadania licencji transportowej, zaświadczeń o wykonywaniu przewozów niezarobkowych lub dokumentacji kierowców. 3,1% z ogólnej liczby stwierdzonych przewinień stanowią nieprawidłowości w użytkowaniu tachografów cyfrowych, a po ok. 1,5% naruszenia związane z opłatami drogowymi oraz przewozami materiałów niebezpiecznych.
Czas pracy kierowców
Przepisy normujące czas prowadzenia pojazdów oraz obowiązkowe przerwy w jeździe i odpoczynki kierowców, które minimalizują ryzyko spowodowania wypadku w wyniku przemęczenia, są przez Inspekcję traktowanie jako jeden z głównych elementów mających wpływ na bezpieczeństwo transportu drogowego. Realizując zadania zapisane w dokumencie nazwanym Krajową Strategią Kontroli, inspektorzy ITD podczas każdej kontroli drogowej sprawdzali zapisy z urządzenia rejestrującego i weryfikowali, czy kierowca pracował w zgodzie z normami. W minionym roku z ogólnej liczby blisko 100.000 naruszeń przepisów „socjalnych” najczęściej wykrywano przypadki niedozwolonego skrócenia dziennego czasu odpoczynku, wydłużenia czasu jazdy bez wymaganej przerwy oraz wydłużenia czasu jazdy dziennej.
Przewozy ładunków
W 2011 r. Inspekcja zatrzymała do kontroli 144.904 pojazdy przewożące ładunki, co stanowi 85,1% ogólnej liczby kontroli drogowych. W tej grupie znajdowało się 11,15% pojazdów transportujących towary niebezpieczne, 5,3% – szybko psujące się artykuły spożywcze, 2,3% – odpady i 1,5% – żywe zwierzęta. Mundurowi z ITD skontrolowali w ub.r. 16.171 pojazdów przewożących towary niebezpieczne i ujawnili ok. 1880 naruszeń przepisów umowy ADR. Co ważne, w ostatnich 6 latach (wyjątek stanowił rok 2011, gdy nastąpiło niewielkie pogorszenie wyników kontroli) obserwowany jest systematyczny spadek wykrywanych naruszeń. – Poprawa przestrzegania przepisów w tym sektorze transportu wynika zarówno z systematycznej pracy organów kontrolnych, jak i nadzoru sprawowanego w firmach uczestniczących w realizacji przewozów przez doradców ds. bezpieczeństwa – podkreśla Alvin Gajadhur. Inspektorzy skontrolowali także 2123 środki transportu z żywym ładunkiem i stwierdzili zaledwie 27 przypadków naruszenia przepisów ustawy o ochronie zwierząt. Najczęściej mieli do czynienia z niewyznaczeniem wykwalifikowanego konwojenta, który powinien się opiekować zwierzętami podczas transportu. Funkcjonariusze ITD zatrzymali też do kontroli 3398 pojazdów przewożących odpady. Stwierdzili 134 naruszenia przepisów ustawy o odpadach, w tym najczęściej realizację transportu bez wymaganego zezwolenia. Po analizie realizacji planu kontroli okazało się, że na terenie kilku województw, m.in. świętokrzyskiego, pomorskiego i śląskiego odsetek kontroli pojazdów przewożących odpady jest znacznie większy niż w pozostałych regionach. Może to oznaczać, że na terenie tych województw znajdują się większe zakłady zajmujące się gospodarowaniem odpadami lub prowadzą tamtędy szlaki komunikacyjne przewozu tego rodzaju ładunków. Inspekcja przeprowadziła również 7696 kontroli drogowych pojazdów wykonujących przewóz szybko psujących się artykułów spożywczych. W ich wyniku ujawniono 112 przypadków braku świadectwa wymaganego przez umowę ATP. Według ITD, naruszenia przepisów w tym sektorze transportu są niezbyt częste i dlatego nie ma potrzeby zwiększania liczby kontroli pojazdów wykonujących tego typu przewozy.
Masy, wymiary, naciski…
Kolejnym zadaniem realizowanym przez Inspekcję w ubiegłym roku były kontrole masy, nacisków na osie i wymiarów pojazdów. Zadania te realizowano pomimo problemów związanych z koniecznością naprawy i legalizacji części sprzętu oraz braku na wielu drogach odpowiednio przygotowanych miejsc parkingowych. Inspektorzy zważyli 18.479 pojazdów, w tym 10.671 należących do przewoźników polskich i 7808 – zagranicznych. Zakończyło się to wydaniem 3896 decyzji o nałożeniu kary pieniężnej. Z 10.686 stwierdzonych naruszeń przepisów najczęściej spotykanym było przekroczenie dopuszczalnych na danej drodze nacisków na osie (ok. 83,4%), a następnie przekroczenie dopuszczalnej masy całkowitej (10,6%) oraz wymiarów pojazdu wraz z ładunkiem (ok. 6%). W tym zakresie sytuacja też z każdym rokiem poprawia się. Od pewnego czasu nowym orężem ITD stały się systemy tzw. preselekcji, składające się m.in. z wag wyposażonych w czujniki w nawierzchni jezdni i kamer nad drogą – monitorujących przejeżdżające pojazdy. System działający w czasie rzeczywistym dokonuje pomiaru dopuszczalnej masy całkowitej, nacisków na poszczególne osie, długości pojazdu/zestawu i prędkości jazdy. Inspektor na ekranie służbowego komputera widzi pojazd na żywo dzięki obrazowi przekazywanemu przez kamery. System przedstawia wyniki pomiarów parametrów podlegających kontroli, a także podaje numer rejestracyjny, markę i typ pojazdu, np. ciągnik siodłowy z naczepą. Informacje o przekroczeniu otrzymuje patrol znajdujący się w innym miejscu na tej samej trasie, który zatrzymuje pojazd i wykonuje ważenie statyczne. Dzięki systemom preselekcji ujawniane są bardzo częste przypadki przeładowywania samochodów o DMC do 3,5 tony. Duże doświadczenie w tym zakresie ma wojewódzki inspektorat w Bydgoszczy. W pierwszym półroczu 2012 r. jego funkcjonariusze wspólnie z policjantami z „drogówki” skontrolowali ok. 150 pojazdów dostawczych do 3,5 t, w tym furgonów. Ponad 90% z nich przewoziło ładunki o masie większej niż dopuszczalna ładowność, przy czym w wielu przypadkach przekroczenia były bardzo duże. W skrajnym przypadku pojazd o masie własnej 5250 kg transportujący 6 palet z artykułami spożywczymi miał masę całkowitą ponad 10 ton, a w dowodzie rejestracyjnym widniał wpis: DMC – 3,5 t! Kierowcy przeładowanych dostawczaków karani byli mandatami w wysokości do 500 zł. Ustawa o transporcie drogowym przyznaje Inspekcji prawo do kontroli rodzaju wykorzystywanego przez przewoźników paliwa poprzez pobranie próbek ze zbiornika pojazdu. W 2011 r. inspektorzy wykonali 2748 takich kontroli i nie stwierdzili ani jednego przypadku przewożenia w zbiorniku oleju opałowego.
Kontrole firm
W 2011 r. pracownicy ITD pojawili się także w siedzibach 2472 firm transportowych lub wykonujących przewozy na potrzeby własne. W wyniku tych działań wydano 1893 decyzje administracyjne o nałożeniu kar pieniężnych. Stwierdzono ponad 220 tys. naruszeń przepisów sankcjonowanych zgodnie z załącznikiem do ustawy o transporcie drogowym. Ok. 57% ujawnionych naruszeń dotyczyło nieprawidłowego używania urządzeń rejestrujących, 41% związanych było z nieprzestrzeganiem przez kierowców przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdów oraz obowiązkowych przerw i odpoczynków, a ok. 1% stanowiło zlekceważenie wymogów posiadania licencji i zaświadczeń. W 2011 r. wydano 123 decyzje o cofnięciu licencji na transport drogowy i 172 o jej wygaśnięciu.
Cezary Bednarski, fot. ITD