Lotniskowy gigant
Na początku maja na wyposażenie Lotniskowej Straży Pożarnej Portu Lotniczego im. Mikołaja Kopernika we Wrocławiu trafiły dwa największe wyprodukowane do tej pory w historii polskiego przemysłu motoryzacyjnego, ciężkie, lotniskowe samochody ratowniczo-gaśnicze Felix ARFF. Opracowane i wyprodukowane one zostały przez znaną już nakilku kontynentach bielską Wawrzaszek ISS. Jest to pierwszy tej klasy pojazd wykonany całkowicie przez polską firmę. Na świecie podobne pojazdy konstruuje tylko kilka renomowanych zakładów. WISS dołącza więc do światowej elity.
Pod zabudowę tego pożarniczego giganta wykorzystano specjalnie opracowane i wyprodukowane przez włoską firmę Fresia 4-osiowe podwozie typu Fresia F800 8×8 TWIN ENGINE. Jego rama składa się z dwóch podłużnic połączonych poprzeczkami i została wykonana ze stali o wysokiej wytrzymałości. Podwozie przystosowane jest do krótkotrwałego brodzenia bez wcześniejszego przygotowania – do głębokości 0,8 m. Pojazd napędzają umieszczone z tyłu dwa spełniające normę EPA TIER 4i oraz Euro 5, ośmioocylindrowe, czterosuwowe, rzędowe silniki Diesla z turbodoładowaniem Volvo Penta typu TAD1661VE TIER 4i. Każdy ma pojemność 16.120 cm3 i osiąga moc 612 KM (450 kW) przy 1800 obr./min. Natomiast maksymalny moment obrotowy 2644 Nm jest dostępny od 1350 do 1800 obr./min. Mogą one być zasilane olejem napędowym lub paliwem z dodatkiem biokomponentów zgodnie z PN-EN 14214 oraz wymaganiami określonymi wg FAME. Układ dolotowy każdego z silników przystosowano do czasowej pracy w znacznym zapyleniu. Ciekawostką jest, że przedział silnikowy został wyposażony w automatyczną instalację gaśniczą. Do przekazywania łącznej mocy 1224 KM służą dwie siedmiobiegowe (7+1), automatyczne skrzynie Allison Transmission typu HD 4800 z integralnym przemiennikiem momentu dopasowania mocy silnika. Z uwagi na specyfikę zabudowy oraz stawiane wymogi techniczno-taktyczne, silniki zostały wyposażone w skrzynię pośrednią firmy Fresia, umożliwiającą przekazywanie momentu obrotowego z silników w zależności od zapotrzebowania do napędu poszczególnych osi lub napędu autopompy.
Do budowy podwozia konstruktorzy wykorzystali cztery osie nośne Fresia model DF00F8008X8. Maksymalne dopuszczalne obciążenie na każdą z dwóch przednich wynosi 12.000 kg, a każdej z tylnych po 13.000 kg.
Wszystkie mają blokadę mostu i napędzane są poprzez przekładnie planetarne. Zawieszenie składa się z parabolicznych resorów piórowych z podwójnymi amortyzatorami hydraulicznymi. Na wszystkich osiach umieszczono koła z pojedynczym ogumieniem Michelin o wymiarach 16.00 R 20 XZL, z bieżnikiem umożliwiającym całoroczną eksploatację bez względu na panujące warunki atmosferyczne. Utrzymywane jest w nich ciśnienie 7 barów. Dwuobwodowy układ hamulcowy pneumatyczno-hydrauliczny ma osobny niezależny obwód dla przednich oraz tylnych osi. Na wszystkich kołach są tarczowe hamulce pneumatyczno-hydrauliczne i przeciwpoślizgowy ośmiokanałowy z dwoma czterokanałowymi centralkami układ przeciwpoślizgowy ABS. Pierwsza centralka kontroluje pierwszą i trzecią oś, druga natomiast drugą i czwartą oś.
Ciśnienie robocze systemu wynosi 10 barów. W pojeździe zastosowano przyłącze do zewnętrznego zasilania pneumatycznego na postoju w formie gniazda Rettbox-air typ 32A-230V AC, 24V oraz dodatkową sprężarkę zasilaną poprzez przyłącze zewnętrzne 230 V – Auto Pump model 091-9HP-220. Zastosowane rozwiązanie umożliwia ruszenie pojazdem maksymalnie po 15 s od uruchomienia silnika.
Dopuszczalna masa całkowita Feliksa 8×8 ARFF wynosi 50.000 kg. Pozostałe parametry techniczno-taktyczne to: masa własna – 19.680 kg, długość całkowita – 13.400 mm, szerokość – 3450 mm (z lusterkami), wysokość – 3950 mm (z masztem gaśniczym), kąt natarcia i zejścia – 30 st., a kąt rampowy wynosi 27 st. Zgodnie z normami i wymaganiami stawianymi przez I.C.A.O. dla tego typu pojazdów, jego przyspieszenie powinno osiągnąć prędkość od 0 do 80 km/h w czasie do 20 s, a prędkość maksymalna tego giganta to aż 135 km/h.
Artystyczne geny
Podobnie jak przy tworzeniu i budowie pierwszego z serii Feliksa 6×6 zadbano o niepowtarzalny wygląd. Wyjątkowy design i futurystyczna bryła nadwozia pożarniczego to wspólne dzieło stylistów bielskiej WISS oraz pracowników Katedry Wzornictwa Przemysłowego krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. To konstrukcja samonośna, wykonana w całości z materiałów kompozytowych (GRP), typu sandwicz, tj. włókna szklanego, pianki poliuretanowej i żywicy poliestrowej, wykonanej metodą infuzji. Składa się z trzech modułów – kabiny, zbiorników na środki gaśnicze i zabudowy silników. Poszczególne elementy nadwozia zamocowane zostały do ramy pomocniczej za pośrednictwem elementów gumowo-metalowych, w celu wyeliminowania przenoszenia na nią drgań z układu napędowego.
Moduł dwudrzwiowej kabiny pojazdu został wykonany z poliestru zbrojonego włóknem szklanym (GRP). Ściany zapewniają odpowiednią izolację termiczną i akustyczną. Spełnia ona wymagania określone normami ICAO oraz NFPA. W procesie jej projektowania wykonane zostały obliczenia sprawdzające zgodność kabiny z regulaminem ECE-R 29.
Ma dużą panoramiczną szybę wykonaną z laminowanego szkła nierozpryskowego z przeciwsłonecznymi roletami na całej długości i trzema wycieraczkami. Pozostałe szyby wykonano ze szkła bezodpryskowego. Kabinę wyróżniają nisko położone drzwi otwierane elektrycznie oraz oświetlone stopnie wejściowe. Możliwe jest zastosowanie drzwi otwieranych ręcznie. Z tyłu kabiny umieszczono drzwi pozwalające wyjść na dach zabudowy podczas akcji ratowniczej. Spełniają też rolę wyjścia awaryjnego. Ich mechanizm został tak skonstruowany, że można je otwierać niezależnie od pochylenia pojazdu.
Jak w samolocie
Wnętrze kabiny przypomina kopkit współczesnego samolotu pasażerskiego. Obsada tego Feliksa to czterech strażaków, dla których przewidziano fotele w układzie 1+1+1+1. Fotel kierowcy umieszczono centralnie. Dzięki temu ma on dostęp do wszystkich wskaźników do kontroli stanu silników i innych urządzeń. Po prawej stronie znajduje się fotel dowódcy z indywidualnym oświetleniem ułatwiającym np. czytanie dokumentacji. Obydwa fotele to model H.O. Bostrom typu Tanker 450/ ABTS z zagłówkami i pasami bezpieczeństwa. Zestaw wskaźników umieszczony pomiędzy fotelem kierowcy i dowódcy pozwala na kontrolę większości parametrów związanych z pracą pojazdu, autopompy, działek itd.
Na wyświetlaczu LCD graficznie przedstawiony jest pojazd wraz z jego elementami i bardzo czytelnymi, kolorowymi przyciskami z piktogramami funkcji. W przypadku, gdy któryś z elementów (klapy, maszt oświetleniowy, drzwi) jest otwarty lub wysunięty na panelu pojawia się informacja w formie graficznej oraz sygnalizowane jest to przez kontrolki, a także dźwiękowo w momencie ruszania pojazdu z otwartą skrytką. Tu również znajdują się joysticki do sterowania zderzakowym działkiem wodno-pianowo-proszkowym oraz wysuwanym ramieniem gaśniczym. W drugim rzędzie umieszczone zostały dwa pozostałe fotele. Znajduje się w nich miejsce na aparaty powietrzne wraz z maską panoramiczną. Wszystkie fotele mają bezwładnościowe pasy. Kabinę wyposażono w układ klimatyzacji WISS Air-condition 2 oraz niezależne ogrzewanie Webasto AirTop 3500.
Wąż nie tylko w kabinie
W kabinie zastosowano też rzadko spotykane rozwiązanie. Za fotelem dowódcy umieszczono zwijadło wężowe z napędem elektrycznym i wężem wysokociśnieniowym o długości 75 m i średnicy 25 mm. Końcówkę węża wyprowadzono z przodu kabiny i umieszczono w zamykanej, oświetlonej wnęce przedniego zderzaka. Tam też znajduje się prądownica wodno-pianowa z nasadką pianową o wydajności 120 l/min przy ciśnieniu 40 barów wraz z układem prowadzącym wąż. Układ ten umożliwia rozwijanie węża w kierunku równoległym i prostopadłym do osi samochodu. W przypadku awarii zwijadło ma możliwość manualnego zwijania.
Zgodnie z życzeniem użytkownika, z przodu pojazdu umieszczono odchylany, mocowany do podłużnic podest spełniający również rolę tarana. Z przodu, po prawej stronie, zamontowane zostało też przednie, sterowane elektrycznie działko wodno-pianowo-proszkowe z deflektorem oraz z rurą pianową o wydajności od 500 do 2500 l/min wody lub piany oraz 20 kg/s proszku. Ciśnienie robocze dla głowicy wodno-pianowej wynosi 10 barów, natomiast maksymalne ciśnienie to 16 barów. Istnieje możliwość podawania nim strumienia zwartego i rozproszonego. Jest ono sterowane za pomocą joysticka umieszczonego w kabinie lub bezprzewodowo za pomocą pilota o zasięgu 250 m. Podwozie jest chronione przez instalację składającą się z 11 zraszaczy umożliwiających podawanie wody lub piany ciężkiej. Trzy z nich umieszczono z przodu, natomiast pozostałych 8 znajduje się (po cztery na stronę) w środkowej części podwozia oraz w okolicach tylnych kół. Dodatkow 4 zamontowano u góry, nad przednią szybą oraz po 2 z lewej i prawej strony w okolicy lusterek. Ich zasilaniem zajmuje się niezależna pompa elektryczna.
Moduł środkowy, ze zbiornikami na środki gaśnicze oraz przedział autopompy ma 4 skrytki sprzętowe – po dwie z każdej strony. Zamykane są drzwiami i klapami kompozytowymi podnoszonymi do góry. Po obydwu bokach w dolnych skrytkach umieszczono niskociśnieniowe linie szybkiego natarcia z wężem W-52 o długości 30 m, zakończone prądownicą pistoletową z nasadką pianową o wydajności 350 l/min przy ciśnieniu 10 barów. W dolnej części kasety znajduje się dodatkowy odcinek węża tłocznego W-52 o długości 20 m. Kaseta odchyla się poprzez obrót w osi pionowej od położenia równoległego do osi pojazdu do ok. 135 st. i kątem 45 st. z możliwością blokady w każdym położeniu.
Ma czym gasić
Felix 8×8 ARFF ma aż 3 kompozytowe zbiorniki: na wodę i dwa zbiorniki na środki pianotwórcze. Są one przymocowane do ramy pomocniczej. Zbiornik na wodę ma pojemność 15.500 l, natomiast zbiorniki na środki pianotwórcze mają odpowiednio 750 i 250 l. Są izolowane termicznie i mają podłużne i poprzeczne falochrony. Ich ściany zostały tak skonstruowane, aby umożliwić inspekcję całego zbiornika. U góry wszystkie zbiorniki mają włazy rewizyjne. Odpowiednia instalacja odpowietrzająca została tak zaprojektowana, aby zagwarantować nieuszkodzenie ich przy szybkim napełnianiu i opróżnianiu.
Uzupełnieniem gamy środków gaśniczych jest 250 kg proszku gaśniczego klasy BC w agregacie proszkowym Gloria PLA 250. Jego wyrzut następuje za pomocą azotu przewożonego w butli o pojemności 20 l i ciśnieniu 150 barów. Butla ma reduktor do 16 barów. Podawanie proszku gaśniczego może następować poprzez przednie działko wodno-pianowo-proszkowe lub linię szybkiego natarcia z wężem o długości 30 m DN 20 zakończone prądownicą pistoletową o wydajności 2,5 kg/s. Po użyciu instalacja proszkowa jest przedmuchiwana azotem. Sterowanie układem proszkowym odbywa się z panelu dotykowego zintegrowanego z systemem sterowania. Awaryjnie istnieje możliwość sterowania manualnego. Agregat proszkowy umieszczony został w środkowym module, za kabiną, przed zbiornikami kompozytowymi.
Z uwagi na postawione wymagania, pojazd wyposażono w dwustopniową, jednozakresową, wirową, odśrodkową autopompę Ruberg typ R-2-350-30/R2-40 o wydajności 9000 l/min przy 10 barach lub 400 l/min przy 40 barach. Wraz z panelem sterowania znajduje się ona w środkowej części pojazdu i jest wyposażona w automatyczny system regulacji i stabilizacji ciśnienia tłoczenia, system dozujący umożliwiający równoległe dozowanie różnych rodzajów środka pianotwórczego do linii szybkiego natarcia, do działek wodno-pianowych oraz ma automatyczny układ odpowietrzający. Autopompa przystosowana jest także do pompowania wody przemysłowej o niewielkim stopniu zasolenia.
Z przebijakiem i kamerami
Dach wykonano w formie podestu roboczego (antypoślizgowa powierzchnia) i zabezpieczono rozkładanymi poręczami o wysokości 30 cm. Wytrzymuje obciążenie 80 kg oraz masę przewożonego na nim sprzętu. W jego środkowej części umieszczono wysuwane ramię gaśnicze dalekiego zasięgu Crash Rescue Equipment Service Inc. typu Snozzle 501. Wysokość robocza wysuwanego ramienia wynosi 15,7 m (od ziemi do punktu zaczepu głowicy). Na jego końcu, znajduje się działko wodno-pianowe Elkhart Brass z głowicą Akron Acromatic 1250. Jej maksymalna wydajność dla wody i piany wynosi 4100 l/min przy zasięgu rzutu 80 m. Obrót ramienia, którego panel sterowania umieszczony jest wewnątrz kabiny, wynosi 170 st. w poziomie (85 st. w każdą stronę) oraz 175 st. w pionie (od +85 st. do -90 st.). Ponadto na głowicy wysięgnika ramienia gaśniczego zamontowany jest ksenonowy reflektor oświetleniowy o mocy 35 W, kamera wideo do podglądu miejsca zdarzenia ApolloRoad Runner CVIR, kamera termowizyjna do obserwacji w warunkach słabej widoczności i zadymienia Thermal Eye TSC 4500 oraz urządzenie do przebijania kadłubów samolotowych i podawania do ich wnętrza środków gaśniczych o wydajności 550 l/min przy ciśnieniu 10 barów. Obraz z kamer przekazywany jest na wyświetlacz systemu gaśniczego w kabinie. Układ kamer wyposażony został w czterokanałowy rejestrator cyfrowy Apollo Road Runner MR4. Rejestrator ma wyjmowany twardy dysk o pojemności 80 GB oraz złącze USB.
Samochód wyposażony został też w teleskopowy, wysuwany pneumatycznie maszt oświetleniowy z pamięcią składania WISS ATLM-6. Na maszcie zainstalowana jest głowica składająca się z 6 paneli świetlnych wykonanych w technologii LED oraz 1 reflektora dalekosiężnego. Operowanie masztem odbywa się przy pomocy pilota zdalnego sterowania, który pozwala na obracanie głowicy wokół osi masztu oraz pochylanie lampy w dół i w górę w zakresie ok. 90 st.
Paweł Frątczak
Fot. Wawrzaszek ISS