Mercedes-Benz: Pod bezpieczną gwiazdą…
Mercedes-Benz jest od lat prekursorem w dziedzinie bezpieczeństwa, oferując w swoich pojazdach ciężarowych rozwiązania wyprzedzające technikę bezpieczeństwa stosowaną przez inne firmy nawet w samochodach osobowych. Zapewnienie możliwie najwyższego poziomu bezpieczeństwa to jedna z podstawowych wartości marki i istotny segment jej DNA. Paleta tych, opracowanych
w ciągu ostatnich trzech dekad, rozwiązań rozciąga się od systemu przeciwdziałającego blokowaniu kół ABS po Active Brake Assist – asystenta hamowania awaryjnego.
Do tej pory systemy bezpieczeństwa służyły przede wszystkim unikaniu poważnych wypadków na autostradach i drogach szybkiego ruchu. Obecne działania firmy Mercedes-Benz, która oferuje samochody ciężarowe wyposażone w asystenta hamowania awaryjnego Active Brake Assist czwartej generacji oraz w asystenta skrętu (obydwa systemy mają funkcję rozpoznawania osób), zapewniają ochronę najsłabszych uczestników ruchu drogowego – pieszych i rowerzystów. Niedawno mieliśmy okazję przekonać się o skuteczności działania wielu nowych rozwiązań wspomagających pracę kierowcy podczas testów, które firma Mercedes-Benz Polska zorganizowała w niedawno otwartym Ośrodku Doskonalenia Techniki Jazdy Stopnia Wyższego DriveLand w Słabomierzu k. Mszczonowa. Ośrodek to inicjatywa Tomasza Kuchara, czołowego polskiego kierowcy rajdowego i rallycrossowego mistrza Polski. Obiekt ten jest doskonale przygotowany do szkolenia kierowców samochodów ciężarowych. Oprócz zraszanych płyt poślizgowych (prostych i do jazdy po okręgu), ma też system kurtyn wodnych imitujących przeszkody drogowe. Wróćmy jednak do systemów Mercedesa.
ESP
Jednym z najważniejszych po ABS systemów opracowanych przez niemieckiego producenta dla samochodów ciężarowych jest ESP, czyli system stabilizacji jazdy przyczyniający się do utrzymania stabilnego toru jazdy zestawu drogowego w sytuacjach krytycznych. Wykorzystuje on komponenty układu hamulcowego, uzupełnione o dodatkowe czujniki i specjalne oprogramowanie. Tor jazdy zestawu drogowego jest stabilizowany przez dokonywanie ingerencji w układ hamulcowy ciągnika, układ hamulcowy naczepy/przyczepy oraz przez oddziaływanie na moment obrotowy silnika. W krytycznych sytuacjach drogowych tor jazdy zestawu drogowego stabilizowany jest przez zastosowanie następujących środków:
- zmniejszenie mocy silnika;
- odpowiednie przyhamowanie poszczególnych kół ciągnika;
- odpowiednie wysterowanie układu hamulcowego naczepy/przyczepy, o ile są na to przygotowane;
- wyhamowanie całego zestawu.
System stabilizujący jazdę jest aktywny tylko w pojeździe poruszającym się z prędkością powyżej 10 km/h. System jest obowiązkowy dla wszystkich nowo zamawianych pojazdów ciężarowych powyżej 3,5 t. W razie potrzeby system można wyłączyć włącznikiem na desce rozdzielczej.
Bez przechyłów i na swoim pasie
Regulacja przechyłów pojazdu to elektronicznie sterowany system zawieszenia i amortyzacji z adaptacyjną regulacją amortyzatorów, przeznaczony do pojazdów z częściowym lub pełnym zawieszeniem pneumatycznym. Automatycznie dostosowuje on charakterystykę amortyzacji do stanu załadowania pojazdu, reagując także na sytuację podczas jazdy i na stan nawierzchni. W połączeniu z zawieszeniem i układem hamulcowym może zmniejszać przechyły boczne kabiny oraz przyspieszenia pionowe.
Asystent utrzymywania pojazdu na zadanym pasie jazdy jest przetwarzającym obraz systemem bezpieczeństwa marki Mercedes-Benz. Cyfrowa kamera za przednią szybą rejestruje pozycję pojazdu w stosunku do lewego i prawego oznakowania poziomego (linii rozdzielających). Dzięki temu system pomaga kierowcy utrzymać pojazd na aktualnym pasie ruchu, ostrzegając go w porę w przypadku zjechania z tego pasa. W przypadku najechania lub przejechania przez linię rozdzielającą pasy ruchu bez kierunkowskazu, przez ok. 3 sekundy rozbrzmiewa sygnał ostrzegawczy (turkotanie) z lewego lub prawego głośnika w kabinie. Jest to system ostrzegawczy, nieingerujący aktywnie w samą jazdę. Zaleca się stosowanie go na rozbudowanych drogach o wyraźnie oznaczonych pasach ruchu przy prędkości jazdy powyżej 60 km/h. Funkcja ostrzegania nie jest uaktywniana w przypadku: jazdy z prędkością poniżej 60 km/h, kiedy kierowca ma włączony kierunkowskaz i w czasie hamowania.
Pilnuje dystansu
System automatycznego utrzymywania odległości przy wolnym pasie ruchu pomaga kierowcy w utrzymywaniu zadanej prędkości. Jeżeli samochód zbliży się do poprzedzającego pojazdu, tempomat samoczynnie zmniejsza prędkość i utrzymuje ustawiony wcześniej odstęp. W przypadku nagłego pojawienia się innego pojazdu asystent utrzymywania odległości rozpoczyna opóźnienie o zdefiniowanej wcześniej wartości. Za pomocą funkcji Stop-and-Go asystent utrzymywania odległości samoczynnie steruje ruszaniem i zatrzymywaniem samochodu podczas jazdy w korku. Jeśli czas zatrzymania podczas takiej jazdy wynosi mniej niż dwie sekundy, samochód rusza bez konieczności naciśnięcia pedału gazu. Kierowca zachowuje jednocześnie przez cały czas kontrolę nad pojazdem. System ten nie rozpoznaje nieruchomych przeszkód. Czujnik obecności kierowcy i funkcja monitorowania obu drzwi kabiny gwarantują, że system uaktywni się tylko wtedy, gdy kierowca jest w pojeździe. Warunkiem montażu systemu jest wyposażenie pojazdu w zautomatyzowaną skrzynię biegów.
Zalety systemu to: zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym i zmniejszenie ryzyka najechania na tył innego pojazdu dzięki automatycznemu dostosowaniu prędkości pojazdu do sytuacji na drodze; zwiększenie dynamiki jazdy dzięki komfortowej, bezstresowej jeździe w kolumnie samochodów i prosta obsługa dzięki objęciu systemu automatycznego utrzymywania odległości koncepcją intuicyjnej obsługi.
Active Brake Assist 4
Active Brake Assist 4 jest asystującym systemem bezpieczeństwa, wspomagającym kierowcę w przypadku rozpoznania niebezpieczeństwa wypadku i zmniejszającym prędkość w ramach 3-stopniowego systemu ostrzeżeń aż do pełnego hamowania. W granicach działania systemu rozpoznaje on ruchome oraz nieruchome przeszkody i poruszające się osoby. Active Brake Assist 4 kontroluje sytuację komunikacyjną przed pojazdem oraz parametry pojazdu. Na przykład odstępy od poprzedzających pojazdów i pieszych i ich prędkości oraz dodatkowo rozpoznaje i reaguje na poruszające się osoby w przedziale prędkości do 50 km/h. Ten system asystujący reaguje tylko na pojazdy poprzedzające, znajdujące się na tym samym pasie ruchu i na nieruchome przeszkody na wprost przed pojazdem. Nie uwzględnia pojazdów nadjeżdżających z przeciwka.
Jeżeli system rozpozna zagrożenie najechania na poprzedzający pojazd lub nieruchomą przeszkodę, wówczas kierowca jest informowany o zagrożeniu przez trzystopniowy system ostrzeżeń o zwiększającym się natężeniu. W przypadku braku reakcji ze strony kierowcy zostanie eskalująco:
- wysłany wizualny i dźwiękowy sygnał ostrzegawczy (sygnał dźwiękowy o zmiennym tonie),
- zainicjowane lekkie hamowanie o opóźnieniu ok. 3 m/s2 – tj. ok. 50% maksymalnej mocy hamowania. W tym czasie włączają się światła awaryjne, ostrzegając kierowców kolejnych pojazdów,
- zainicjowane pełne hamowanie. W tym czasie włączają się światła awaryjne, ostrzegając kierowców kolejnych pojazdów.
Jeśli Active Brake Assist 4 rozpozna niebezpieczeństwo kolizji z poruszającą się prostopadle osobą, inicjuje jednocześnie:
wizualny i dźwiękowy sygnał ostrzegawczy (sygnał dźwiękowy o zmiennym tonie), częściowe hamowanie o opóźnieniu ok. 3 m/s2. W tym czasie włączają się światła awaryjne, ostrzegając kierowców kolejnych pojazdów.
To ostrzeżenie, w granicach systemu, daje uważnemu kierowcy czas na zareagowanie i zainicjowanie pełnego hamowania. Za pełne hamowanie i uniknięcie kolizji z poruszającymi się prostopadle osobami odpowiada bowiem kierowca.
System ABA zostaje uruchomiony wraz z włączeniem zapłonu. W razie potrzeby kierowca może w każdej chwili wyłączyć Active Brake Assist (odpowiedni symbol na tablicy wskaźników świeci się). Aż do chwili zadziałania właściwego hamowania awaryjnego kierowca ma możliwość przerwania eskalacji reakcji systemu hamowania awaryjnego (np. poprzez włączenie kierunkowskazu, zmianę pasa ruchu, uruchomienie hamulca, dociśnięcie pedału gazu do oporu – tzw. kickdown, wyłączenie Active Brake Assist). Po rozpoczęciu właściwego hamowania awaryjnego reakcję systemu może przerwać jedynie dociśnięcie pedału gazu do oporu (kickdown) lub wyłączenie systemu Active Brake Assist.
Asystent martwego pola
Asystent martwego pola to asystujący system bezpieczeństwa, który wspomaga kierowcę w krytycznych sytuacjach podczas skrętu w prawo przy ograniczonej widoczności. Jego zadaniem jest pomoc w unikaniu sytuacji krytycznych podczas skręcania w prawo lub zmiany pasa ruchu w prawo i minimalizowanie następstw wypadku. Szczególną uwagę zwraca się przy tym na unikanie wypadków z udziałem rowerzystów lub pieszych.
Działanie układu wraz z systemem ostrzegania stworzono na podstawie analizy wypadków powstających podczas skręcania, z udziałem pieszych i rowerzystów. W większości przypadków wypadek wynika z ruchu obu jego uczestników (samochodu ciężarowego i rowerzysty/pieszego). W takich przypadkach system wcześnie informuje (żółte wskazanie) o poruszających się w strefie ostrzegania (obejmującej prawą stronę zestawu ciężarowego na całej jego długości) osobach lub pojazdach i ostrzega, gdy sytuacja staje się krytyczna (czerwone wskazanie).
Rzadsze są wypadki zaistniałe podczas skrętu w prawo z udziałem stojących rowerzystów czy pieszych. Aby uwzględnić taki scenariusz, system wyposażono w dodatkową funkcję ‒ ostrzegania o stojących osobach i obiektach, obejmującą tor ruchu zestawu. Samochód ciężarowy uczestniczący w ruchu drogowym mija wiele stacjonarnych obiektów, dlatego emitowanie przewidujących, żółtych informacji byłoby niecelowe. Natomiast w przypadkach zagrożenia system emituje natychmiastowe ostrzeżenie (czerwone), reaguje jednak wyłącznie na niebezpieczeństwa występujące w torze ruchu zestawu ciężarowego i w przypadku bezpośredniego zagrożenia wypadkiem (w ramach możliwości systemu).
Dwa czujniki radarowe bliskiego zasięgu kontrolują prawą stronę zestawu ciężarowego na całej jego długości, maksymalnie do 18,75 m (tzn. ciągnik/podwozie ciężarowe oraz naczepę/przyczepę, jeśli jest doczepiona) oraz na szerokość pasa ruchu (ok. 3,75 m).Wielkością wejściową dla zmiany informacji (żółtej) na ostrzeżenie (czerwone) jest rozpoznanie intencji skrętu. Następuje ono zarówno przez analizę sygnału kierunkowskazu po stronie pasażera, jak i rozpoznanie ruchu poprzecznego w prawo (bez kierunkowskazu). Ostrzeżenie obejmujące tor ruchu jest zależne od prognozy obliczeniowej dla skrętu całego zestawu (trajektorii pojazdu), na którą wpływają różne parametry pojazdu i przyczepy. Asystent martwego pola jest fabrycznie sparametryzowany odpowiednio do ciągnika (typ, rozstaw osi itd.) i za pomocą refleksów radarowych potrafi zasadniczo rozróżnić trzy typy przyczep: standardową naczepę siodłową o długości 13,6 m z 3 niekierowanymi osiami, standardową przyczepę z obrotnicą względnie przyczepę centralnoosiową lub przyczepę z niskim sprzęgiem.
Liczy trajektorię
Do tych typów przyczep przypisano modele obliczeniowe do obliczania kąta zgięcia i toru ruchu. System rozpoznaje podłączenie przyczepy na podstawie sygnałów układu ABS i kontroli prądowej lamp tylnych przyczepy/naczepy. Podstawą obliczeniową toru ruchu są wymiary standardowej przyczepy. W przypadku przyczep/naczep z interfejsem ISO podstawą obliczeń są rzeczywiste wymiary przyczepy. Błędnie sparametryzowany interfejs ISO lub naczepa o nietypowej geometrii, w przypadku której radar zamiast krawędzi zewnętrznej rozpoznaje punkty wewnętrzne na ramie, mogą powodować niezadowalającą dokładność ostrzegania. W tym przypadku kierowca może wyłączyć funkcję nadzorowania przyczepy w menu komputera pokładowego. Jeśli następnie podłączona zostanie inna przyczepa, system aktywuje rozpoznawanie przyczepy automatycznie.
System reaguje w ramach dwóch stopni ostrzegania:
1. stopień ostrzegania asystenta martwego pola Informacja:
Emitowana jest żółta informacja wizualna ‒ zapala się lampka LED w postaci trójkąta zamontowana na słupku A po stronie pasażera. Informuje ona kierowcę, że w strefie ostrzegania rozpoznano ruchomą przeszkodę. Jeśli obiekt znajdujący się w strefie ostrzegania zatrzyma się, po upływie określonego czasu żółta lampka gaśnie.
2. stopień ostrzegania asystenta martwego pola Ostrzeżenie:
System informuje kierowcę o bezpośrednim niebezpieczeństwie kolizji. Ostrzega kierowcę wizualnie za pomocą czerwonego trójkąta ostrzegawczego na słupku A i dźwiękowo za pomocą sygnału ostrzegawczego emitowanego z głośnika drzwiowego po stronie pasażera.
Najpierw lampka ostrzegawcza miga przez ok. 2 s (10 włączeń/wyłączeń w kolorze czerwonym), a jednocześnie emitowany jest dźwiękowy sygnał ostrzegawczy (podwójne pikanie). Po 2 sekundach lampka ostrzegawcza świeci w sposób ciągły na czerwono aż do zakończenia sytuacji krytycznej. Stopień „Ostrzeżenie” powinien powodować natychmiastową reakcję kierowcy (np. hamowanie lub skręt), gdy zaistnieje groźba kolizji bądź zagrożenie dla życia rowerzysty lub pieszego.
Asystent martwego pola może zostać wyłączony przez menu ustawień za pomocą przycisków obsługowych na kierownicy. W stanie wyłączonym żadne ostrzeżenia systemu nie są przekazywane kierowcy. Po włączeniu zapłonu i uruchomieniu silnika system jest standardowo znów aktywny (włączony). Zdarzające się niepożądane efekty uboczne (np. zbyt wczesne ostrzeganie dla toru ruchu zestawu przy funkcji monitorowania przyczepy) można wyeliminować poprzez dezaktywację monitorowania przyczepy w menu przyczepy na tablicy wskaźników. Wtedy asystent martwego pola będzie w dalszym ciągu ostrzegał o obiektach tylko na wysokości ciągnika.
Kontrola ciśnienia
Bezprzewodowy układ kontroli ciśnienia powietrza w oponach osi przedniej i tylnej/tylnych jest elektronicznym systemem bezpieczeństwa, który stale monitoruje ciśnienie powietrza we wszystkich oponach ciągnika i naczepy lub przyczepy. Układy elektroniczne przy kołach są umieszczone zawsze od wewnątrz obręczy, na zaworku. Czujniki rejestrują istotne dane związane z ciśnieniem powietrza w oponach i za pomocą anten zamontowanych w pojeździe przesyłają je na tablicę wskaźników, gdzie zostaną wyświetlone. Pomiar ciśnienia odbywa się zarówno podczas postoju, jak i podczas jazdy. Kierowca może wywołać na komputerze pokładowym następujące informacje:
- menu 1: ciśnienie powietrza w oponach na oś i koło – w ciągniku do 4 osi,
- maksymalnie 5 menu dodatkowych: ciśnienie powietrza w oponach na oś i koło – w naczepie/przyczepie do 4 osi,
- wskazanie dla każdego koła z zamontowanymi czujnikami, również z ogumieniem podwójnym.
(rum)
Fot. Sławomir Rummel,
Mercedes-Benz